Mianem prawa pracy określamy zbiór norm prawnych powiązanych ze stosunkiem pracy. Przepisy określają prawa i obowiązki zarówno pracowników, jak i pracodawców. Zaliczamy do nich zapisy Kodeksu pracy, układy zbiorowe pracy, inne ustawy i akty wykonawcze, a także regulaminy, statuty i porozumienia zbiorowe, które regulują charakter stosunku pracy. Wśród podstawowych praw przysługujących pracownikom znajdują się:
- prawo do swobodnego wyboru pracy,
- prawo do urlopu i wypoczynku,
- prawo do godnego wynagrodzenia,
- prawo do godności – zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne itp.,
- prawo do bezpiecznego wykonywania obowiązków służbowych,
- prawo do tworzenia i wstępowania w organizacje pracownicze,
- prawo do odszkodowania w przypadku naruszenia przez pracodawcę przepisów związanych z równym traktowaniem i mobbingiem,
- prawo do powrotu do pracy przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego oraz po urlopie bezpłatnym.
Kodeks pracy określa także obowiązki pracownia, których łamanie grozi odpowiedzialnością materialną (grzywny), porządkową (kary, nagany), a nawet karną. W niektórych przypadkach naruszenie obowiązków służbowych może skutkować zwolnieniem dyscyplinarnym.
Nowe uprawnienie pracownika 2023
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła możliwość wystąpienia z wnioskiem do pracodawcy o zmianę rodzaju umowy o pracę (na czas nieokreślony) lub bardziej bezpieczne warunki pełnienia obowiązków służbowych, jeżeli pracownik jest zatrudniony na danym stanowisku przez co najmniej 6 miesięcy. Przepisy wprowadzają także nowy urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik może z niego skorzystać, jeżeli musi zapewnić osobistą opiekę członkowi rodziny lub osobie wspólnie zamieszkującej z powodu poważnych problemów medycznych.
Pracownikowi przysługuje także zwolnienie z powodu siły wyższej – w wymiarze 2 dni lub 16 godzin – w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych wypadkiem lub chorobą, które wymagają jego natychmiastowej obecności. W tym okresie pracownik ma prawo do pobierania połowy wynagrodzenia.
