Sąd orzeka rozwód, jeżeli zostały spełnione określone przesłanki wskazane przez ustawę. Należy udowodnić, że doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia między małżonkami. Innymi słowy, nieodwracalnie zanikły więzi na płaszczyźnie fizycznej, duchowej i gospodarczej. Sąd w toku sprawy może ustalić brak cech charakterystycznych dla związku małżeńskiego, takich jak: szacunek, akceptacja i miłość. Jedną z przesłanek jest również ustanie więzi materialnej – małżonkowie nie prowadzą już wspólnie gospodarstwa domowego.
Uwzględniając żądania zawarte w pozwie rozwodowym, sąd orzeka o:
- winie za rozkład pożycia małżeńskiego – za zgodą obojga małżonków sąd może zaniechać orzekania o winie; wówczas skutki są takie, jakby żadna ze stron nie ponosiła winy,
- podziale wspólnego majątku na odpowiedni wniosek,
- władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem,
- kontaktach rodziców z dzieckiem, przy czym sąd uwzględnia porozumienie małżonków w kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka,
- sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez okres, w którym małżonkowie będą w nim mieszkać po rozwodzie,
- alimentach na dziecko, czyli kwocie, w jakiej każda ze stron jest zobowiązana do ponoszenia kosztów na rzecz wychowania i utrzymania dziecka.
Z chwilą wydania orzeczenia przez sąd między małżonkami ustaje wspólność majątkowa. Natomiast małżeństwo ustaje dopiero wraz z uprawomocnieniem się wyroku sądowego stwierdzającego rozwód.
Sąd może wydać jedno z czterech orzeczeń o rozwiązaniu małżeństwa:
- z winy obojga małżonków,
- wyłącznie z winy jednego z małżonków,
- bez orzekania o winie,
- z ustalaniem, że żadna ze stron nie ponosi winy.
Należy pamiętać, że przepisy zawarte w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym nie stosują rozróżnienia stopnia winy małżonków. W przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron żadna z nich nie jest obciążona obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania. Można także zażądać od drugiego małżonka zasądzenia alimentów, jeżeli wykaże się, że znajduje się w niedostatku. W trakcie postępowania rozwodowego bez orzekania o winie nie zachodzi konieczność udowadniania winy jednej ze stron, a więc angażowania członków rodziny i osób trzech jako świadków. Możliwe jest także ubieganie się o alimenty, przy czym obowiązek ten wygasa po 5 latach od dnia prawomocnego orzeczenia.
