Artykuł 82 oraz 83 Kodeksu cywilnego wskazują wady oświadczenia woli skutkujące nieważnością czynności prawnej. Należą do nich znajdowanie się, w momencie złożenia oświadczenia woli, w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (brak świadomości i swobody – art. 82 KC) oraz złożenie oświadczenia woli drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru (pozorność – art. 83 KC)
Przez pojęcie braku świadomości należy rozumieć stan charakteryzujący się zupełnym brakiem rozeznania sytuacji i przedsiębranych przez siebie kroków, choć nie musi polegać na zupełnym braku świadomości (np. choroba psychiczna, omdlenie) . Brak swobody oznacza z kolei stan, w którym osoba rozpoznaje co prawda sens własnego i obcego działania, ale pod wpływem oddziaływania pewnych czynników psychicznych wyłączona jest możliwość swobodnego (nieskrępowanego) decydowania, np. działanie pod wpływem łaknienia środków odurzających). (Kodeks Cywilny Komentarz, Edward Gniewek, Piotr Machnikowski, 5 Wydanie, Wydawnictwo CH Beck, s. 230) .
Jeśli chodzi o pozorność to podmiot, który dokonuje takiej czynności działa świadomie. Oświadczenie to nie jest składane na serio za zgodą drugiej strony czynności (art. 83 KC) np. poprzez złożenie oświadczenia w taki sposób by czynność skutków prawnych. Czynność taka może być dokonana także celem ukrycia innej czynności prawnej.
Ustawodawca nakazuje oceniać ważność czynności według jej właściwości. (Kodeks Cywilny Komentarz, Edward Gniewek, Piotr Machnikowski, 5 Wydanie, Wydawnictwo CH Beck s. 232,233 )
W tego typu przypadkach należy wnieść pozew o ustalenie nieważności czynności prawnej. W przypadku braku świadomości konieczne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, który oceni czy w momencie podejmowania czynności osoba która ją podejmowała była w stanie braku świadomości. W pozostałych przypadkach dla rozstrzygnięcia sprawy kluczowe znaczenie będzie miała analiza dokumentów, zeznania stron oraz świadków.
